Ga direct naar inhoud

Ervaringsdeskundigheid bij complexe casuïstiek

Bij het oplossen van vastgelopen casuïstiek kunnen ervaringen van mensen die hetzelfde hebben meegemaakt, heel behulpzaam zijn. Dat kan gaan om ervaringskennis, of ervaringsdeskundigheid.

Ervaringsdeskundigheid in de zorg

Ervaringsdeskundigheid in zorg en hulpverlening gaat over:

  1. Deskundig omgaan met het eigen lichaam, geest, gedrag, manieren van doen, het eigen leven en eigen herstelproces.
  2. Deskundig omgaan met hulpverleners, gezondheidszorg en andere steunsystemen in het leven:
    • hoe ze aan te spreken
    • hoe ze aan te wen­den voor het eigen herstel
    • hoe om te gaan met de regels
    • hoe om te gaan met de bureaucratie, enzovoort
  3. Deskundig omgaan met maatschappelijke reacties, zowel positieve als negatieve. Bijvoorbeeld hoe om te gaan met mantelzorg en burenhulp of hoe om te gaan met stigmatisering en uitstoting, hoe exclusie te voorkomen en participatie respectievelijk maatschappelijk herstel te realiseren.
  4. Deskundig omgaan met lotgenoten: hoe anderen steunen bij herstel, ook in bijvoorbeeld zelfhulpgroepen of herstelgroepen.

De eerste drie aspecten zijn individueel, maar kunnen ook collectieve vormen van ervaringsdeskundigheid worden.

Wanneer werk je samen met ervaringsdeskundigen?

Bij het organiseren van zorg in complexe situaties kun je om verschillende redenen samenwerken met ervaringsdeskundigen. Bijvoorbeeld:

  1. Je wilt goed aansluiten op de belevingswereld van cliënten die een heel andere levensloop, leefwijze of ervaringen hebben dan jij zelf. Denk aan cliënten met een meervoudige beperking, cliënten met complexe medische zorg thuis (zoals thuisbeademing), cliënten met autisme, cliënten met een zeldzame ziekte, cliënten met een andere culturele achtergrond dan jijzelf.
  2. Je merkt dat je iets extra’s nodig hebt, maar je kunt niet thuisbrengen wat dat is. Je krijgt bijvoorbeeld geen duidelijk beeld van de zorg of ondersteuning een die cliënt nodig heeft. Het perspectief van een ervaringsdeskundige kan dan helpen om een andere invalshoek te vinden. 

De inzet van ervaringsdeskundigheid is zinvol in alle sectoren van de zorg. De ggz, verslavingszorg en maatschappelijke opvang zijn voorlopers met de inzet van ervaringsdeskundigheid.

Voor de gehandicaptenzorg zijn goede voorbeelden van de inzet van ervaringsdeskundigheid te vinden op Kennisplein Gehandicaptensector. 

Hoe kom je in contact met ervaringsdeskundigen? 

  1. Via de beroepsvereniging voor ervaringsdeskundigen VvEd (Vereniging voor Ervaringsdeskundigheid).
  2. Er zijn tal van ervaringsdeskundigen die zich als ZZP’er of op een andere manier aanbieden. Je kunt ze vaak vinden op het internet, waarop ze zich met een eigen website presenteren.
  3. Vraag ernaar in jouw eigen werkkring en netwerk. Misschien heeft een collega al eens met een ervaringsdeskundige heeft gewerkt of weet waar je terecht kunt. Ook is vaak ervaringskennis (en soms ook ervaringsdeskundigheid) aanwezig in de eigen organisatie.

Kwaliteitsborging en waardering

Wanneer mag iemand zichzelf ervaringsdeskundig noemen? Dat is niet eenduidig vastgelegd. Het schept wel verwachtingen als iemand zich ervaringsdeskundig noemt.

De Vereniging voor Ervaringsdeskundigheid heeft hier een aantal stappen op gezet:

Uitgangspunten voor samenwerking

  1. De ervaringsdeskundige hoeft niet precies hetzelfde mee te hebben gemaakt als de cliënt voor wie passende zorg wordt gezocht. Het gaat om inbreng van een ander perspectief vanuit soortgelijke ervaringen.
  2. Schat de ervaringsdeskundige op waarde en betaal hem of haar voor het geleverde werk. Zie hiervoor bijvoorbeeld Waardering ervaringsdeskundigen van Veerkracht Centrale.
  3. Ervaringsdeskundige kennis en professionele kennis kunnen naast elkaar bestaan. Soms is iemand én ervaringsdeskundig én professional in het werkveld. Professionals doen er goed aan om ook goed naar ervaringen te luisteren.

Zelf aan de slag