Mini moreel beraad bij complexe casuïstiek

Toelichting voorbereiden

Als inbrenger van de casus bereid je een toelichting voor van maximaal 5 minuten. De casus kan gebaseerd zijn op de eigen praktijk, maar je kunt hem ook zelf verzinnen. 

Denk bij het maken van de pitch aan de volgende punten:

• Over wie gaat de casus?
• Wat is de zorgvraag?
• Wie zijn betrokken bij de casus?
• Wat is er gebeurd om passende zorg te vinden?
• Waardoor is het nog niet gelukt om passende zorg te verlenen?
• Wat wil je bereiken?

Morele vraag formuleren

Als inbrenger bedenk je vooraf welke morele vraag je aan de deelnemers wilt voorleggen. Deze morele vraag formuleer je zo specifiek mogelijk. Door de vraag specifiek te maken wordt discussie vermeden.

Je kunt daarbij de volgende invulzin gebruiken: In hoeverre vind jij dat [iets of iemand] [een bepaalde actie mag uitvoeren of ondergaan]?

Voorbeelden van vragen die te algemeen zijn en daardoor niet geschikt: 

• In hoeverre vind jij dat een mantelzorger een plek voor een cliënt mag weigeren?
• In hoeverre vind jij dat een cliënt zorg mag weigeren?

Voorbeeld van vragen die specifiek zijn en daardoor wel geschikt:

• In hoeverre vind jij dat de ouders van Eline een plek in instelling ‘t Hofje mogen weigeren omdat deze op meer dan een uur rijden van hun huis is?
• In hoeverre vind jij dat de heer van den Broek thuiszorg in zijn woning mag weigeren als dit een mannelijke verpleger is?

Check-in

Als gespreksleider start je de bijeenkomst met een korte check-in om alle deelnemers te 'laten landen'. Zeker tijdens een drukke werkdag kunnen deelnemers wat schakeltijd nodig hebben. Je hebt oog voor de groep en het groepsproces. Kent iedereen elkaar? Willen de deelnemers iets dringends delen? Zit iedereen op de goede plek? Tijdens de check-in vraag je wie van de deelnemers notulist wil zijn.

Regels vaststellen

Stel duidelijke regels vast voor het moreel beraad om te zorgen voor een veilige omgeving waarin iedereen zijn of haar mening mag delen. Als gespreksleider benoem je de regels en vraag je of de deelnemers hier nog toevoegingen op hebben.

Voorbeelden van regels zijn:

• Alles wat gezegd wordt, moet vertrouwelijk worden behandeld.
• Er is ruimte voor iedereen om zijn of haar gevoel of intuïtie te delen.
• We luisteren en stellen vragen zonder oordelen.

Toelichting op de casus (inbrenger)

Als inbrenger presenteer je de casus in een pitch van maximaal 5 minuten. Daarna formuleer je de morele vraag.

Vragenronde (gespreksleider)

Na de pitch kan iedere deelnemer verhelderende vragen stellen. Als gespreksleider begeleid je dit. Neem hier voldoende tijd voor. Laat alle deelnemers eerst voor zichzelf hun eigen vragen opschrijven. En ga daarna de kring rond, waarbij elke deelnemer één vraag per keer stelt. De inbrenger beantwoordt deze vraag. Ga net zolang rond tot alle vragen beantwoord zijn.

Scherpstellen van de morele vraag (gespreksleider)

Je vraagt iedereen of de morele vraag nu helder is of dat deze nog scherper gesteld moet worden. Dit doe je net zo lang rond tot de morele vraag specifiek genoeg is.

In deze stap gaan de deelnemers op zoek naar de waarden die in de casus een rol spelen. Controleer als gespreksleider aan het begin van deze stap of iedereen begrijpt wat er nu precies gevraagd wordt.

Vraag eerst of iedereen begrijpt wat een waarde is. Waarden zijn je idealen of overtuigingen. Een waarde geeft aan wat jij wenselijk vindt. Zo kan een waarde ook je gedrag beïnvloeden.

Waarden die je als voorbeeld kunt geven zijn:

• Tolerantie
• Zorgzaamheid
• Religie
• Onafhankelijkheid
• Stabiliteit
• Geduld
• Persoonlijke ontwikkeling
• Behulpzaamheid
• Zelfvertrouwen
• Loyaliteit
• Solidariteit
• Verbondenheid
• Naastenliefde
• Rechtvaardigheid
• Mededogen
• Zingeving
• Bescheidenheid
• Harmonie
• Dankbaarheid
• Authenticiteit

Op internet zijn verschillende lijstjes met voorbeelden van waarden te vinden. Zie bijvoorbeeld de lijst van Movisie.

Waarden noteren

Laat alle deelnemers voor zichzelf de waarden opschrijven die zij denken dat een rol spelen in de casus.

Waarden delen

Vraag aan iedere deelnemer welke waarden zij hebben opgeschreven. Noteer deze waarden op een zichtbare plek. Het is van belang om de waarden die dubbel genoemd worden meerdere keren op te schrijven ter voorbereiding op de volgende stap.

Turven van waarden

Tel het aantal keren dat elke waarde wordt genoemd. Hierdoor kun je de belangrijkste waarden vaststellen.

Top 3 waarden bepalen

Stel een voorlopige top 3 samen op basis van de meest genoemde waarden. Vraag aan de deelnemers of iemand bezwaren heeft tegen de voorlopige top 3.
Als die er zijn, bespreek dan welke aanpassingen nodig zijn en hoe de groep hierover denkt. Geef iedereen de ruimte om hierover mee te praten. Doe dit wel op een gestructureerde manier om discussie te voorkomen.

Maak een definitieve top 3 van de waarden die de groep wil gebruiken voor de volgende stap, waarin handelingsopties worden bedacht.

Opschrijven van handelingsopties

Vraag als gespreksleider aan alle deelnemers om voor zichzelf één of meerdere handelingsopties op te schrijven die gerelateerd zijn aan de top 3 waarden die in de vorige stap zijn opgesteld. Moedig de deelnemers aan om out of the box te denken en creatieve ideeën te verkennen.

Wil je als gespreksleider de creativiteit van de deelnemers nog verder stimuleren? Dan kun je de Out-of-the-box brainstorm methode gebruiken. Deelnemers krijgen ieder 8 minuten de tijd om 8 verschillende handelingsopties op papier te zetten. Dit dwingt hen om snel te brainstormen en hun creativiteit de vrije loop te laten.

Handelingsopties per waarde

Je laat iedere deelnemer één voor één zijn of haar handelingsopties vertellen, beginnend met de eerste waarde uit de top 3.

Groepsdiscussie over handelingsopties

De deelnemers bespreken de voorgestelde handelingsopties. Moedig als gespreksleider een open en respectvolle discussie aan en zorg ervoor dat iedereen de ruimte krijgt om mee te praten.

Keuze van acties

Na het bespreken van de handelingsopties besluit de groep welke acties zij het best passend vinden voor deze casus. Overeenstemming is hierin niet verplicht. In een moreel beraad draait het om het voeren van een dialoog en het creëren van gedeeld begrip, jullie hoeven het niet eens te worden.

Vastleggen actiepunten

Het doel van het moreel beraad is niet om het eens te worden over een vervolgactie, Maar dit kan wel een uitkomst zijn. Als de deelnemers het eens worden over een vervolgactie leg je als gespreksleider de actie en de bijkomende verantwoordelijkheden vast. Dit vormt de basis voor vervolgacties na de bijeenkomst.

Evaluatie

Je vraagt aan iedere deelnemer wat zij van de bijeenkomst vonden. Moedig aan om open en eerlijk te zijn. Vraag bijvoorbeeld specifiek:

• Wat vond jij positief aan deze bijeenkomst en wil je behouden voor de volgende keer?
• Zijn er aspecten die je graag zou willen veranderen of verbeteren voor toekomstige bijeenkomsten?

Persoonlijke leermomenten

Laat elke deelnemer benoemen wat zij persoonlijk hebben geleerd of meegenomen uit de bijeenkomst. Vraag hen of ze dit inzicht met collega's willen delen en, zo ja, hoe ze dat zouden willen doen.

Feedback aan de inbrenger

Iedere deelnemer kan aangeven welke feedback, suggesties of adviezen zij hebben voor de persoon die de casus heeft ingebracht. Dit helpt de inbrenger om verschillende perspectieven en inzichten te verzamelen. Zo kan de inbrenger de volgende keer een nog betere pitch houden.

Afspraken (optioneel)

Als er beslissingen zijn genomen over veranderingen of verbeteringen voor toekomstige bijeenkomsten, zorg er dan voor dat deze worden vastgelegd en gecommuniceerd aan alle deelnemers.